Lata 1945 do 1956

Opiekuńcze skrzydła

admin — Fri, 01 Sep 2017 12:15:00 +0000

Opiekuńcze skrzydła

FAKTY, WYDARZENIA:

Mimo niesprzyjających warunków rozwoju ChSM była silną spółdzielnią, do której lgnęły inne.

1948 - 13 maja, właczenie Towarzystwa Budowy Domów Robotniczych do ChSM
1956 - 26 kwietnia, włączenie Katowickiej Spółdzielni Mieszkaniowej do ChSM

Towarzystwo Budowy Domów Robotniczych

Od 1925 roku istniała w Chorzowie druga, niewielka, bo licząca 13 członków, spółdzielnia mieszkaniowa - Towarzystwo Budowy Domów Robotniczych. Pożyczka zaciągnięta ze Śląskiego Funduszu Gospodarczego umożliwiła jej wybudowanie w 1937 roku domu mieszkalnego przy ul. Bytomskiej. Własność spółdzielni stanowiły ponadto tereny niezabudowane o łącznej powierzchni 1336 m2.

Po wojnie nie wiodło się jej najlepiej. Budynkiem przy Bytomskiej 8 zawładnęła milicja. Nie dość, że nie płaciła czynszu, to jeszcze nie dbała należycie o użytkowaną spółdzielczą własność. Budynek niszczał. Podejmowane przez Zarząd TBDR próby usunięcia niechcianego najemcy nie przyniosły rezultatu. Nadziei na rozwój spółdzielni nie było. Apele zachęcające, by wstąpili do niej nowi członkowie, nie spotkały się z żadnym odzewem.

W wyniku pertraktacji z Zarządem ChSM uzgodniono, że TBDR zostanie wchłonięta przez tę znacznie silniejszą spółdzielnię, co dokonało się 13 maja 1948 roku w Domu Kultury Huty "Batory" przy ul. Kościelnej. Po raz pierwszy, ale nie po raz ostatni - jak się okazało - spółdzielnia chorzowska przyjęła pod swoje opiekuńcze skrzydła inną.

Katowicka Spółdzielnia Mieszkaniowa

Kilka lat później w złej kondycji organizacyjnej znalazła się Katowicka Spółdzielnia Mieszkaniowa, powołana do życia w marcu 1946 roku. Jej los od początku splótł się z ChSM poprzez osobę Alojzego Gruszki. Wybrano go bowiem na zebraniu założycielskim prezesem. Do 1950 roku spółdzielnia wybudowała dwa domy przy ul. Wierzbowej w Katowicach. W 1956 roku zamierzała podjąć akcję budowy domków jednorodzinnych. Zebrano chętnych, zebrano wymagane wkłady pieniężne. Nawet dokonano zakupu części materiałów budowlanych. Akcja spaliła jednak na panewce. Zdążono się z niej wycofać bez większych dla Spółdzielni strat. Ale nawarstwiły się trudności organizacyjne. W tej sytuacji postanowiono o połączeniu się z ChSM, z założeniem, że być może w przyszłości spółdzielnia z powrotem się usamodzielni. Nie bez obaw o należytą opiekę nad przejętymi budynkami. Ale uchwała o połączeniu zapadła 26 kwietnia 1956 roku jednomyślnie. KSM nie znalazła swego kontynuatora w obchodzącej niedawno swoje 40-lecie również Katowickiej Spółdzielni Mieszkaniowej. Dopiero po pięciu latach od utworzenia współczesnej KSM, w 1962 roku, przejęła ona w swą administrację budynki przy Wierzbowej.

Hajducka i Jastrzębska nie zostały przejęte

ChSM miała jeszcze przejąć w 1956 roku dwie inne spółdzielnie: działającą w Chorzowie Batorym, nazywaną w protokołach Spółdzielnią Hajducką, oraz Spółdzielnię Mieszkaniową "Kolejarz" Jastrzębie Zdrój. 24 kwietnia 1956 roku podczas Walnego Zgromadzenia Członków ChSM podjęto stosowne decyzje. Do włączenia tych spółdzielni jednak nie doszło. Spółdzielnia Hajducka wpadła w tarapaty finansowe po przystąpieniu do akcji budowy domków jednorodzinnych (ciekawe, że ChSM na tę akcję się nie pokusiła). Walne Zgromadzenie obwarowało przejęcie tej spółdzielni przez ChSM wcześniejszym uporządkowaniem wszystkich spraw finansowych.

Spółdzielnię Mieszkaniową "Kolejarz" zdecydowano się przejąć po uprzednim dokładnym zbadaniu jej poprawnej ponoć, nie budzącej obaw, sytuacji finansowej.

Na kolejnym, Nadzwyczajnym Zgromadzeniu w listopadzie 1956 roku Zarząd jedynie krótko poinformował, że przejęto KSM. Zdecydowały zapewne kwestie finansowe. Spółdzielnia Hajducka nie rozwiązała swoich problemów, a sytuacja jastrzębskiej nie była zapewne tak różowa, jak przedstawiano, proponując jej przyłączenie do ChSM.

admin pt., 09/01/2017 - 14:15

Lata niespełnionych nadziei

admin — Fri, 01 Sep 2017 12:10:00 +0000

Lata niespełnionych nadziei

FAKTY, WYDARZENIA:

1949-1956 - okres stagnacji w spółdzielczości, na walnych zebraniach - nie tylko w ChSM - dyskutuje się o cieknących kurkach oraz... referatach KC PZPR. I snuje marzenia o kredytach.

Przez wiele następnych lat sukcesu tego nie udało się powtórzyć, choć Zarząd Spółdzielni nie rezygnował z inwestycyjnych zamierzeń. Kiedy w 1952 roku z rezerw centralnych przewidziano dla województwa śląskiego sumę 5 mln zł na kredyty budowlane, na wniosek A. Gruszki Walne Zgromadzenie upoważniło zarząd Spółdzielni do zaciągnięcia 3 mln zł kredytu na budowę nowych domów. Podobną decyzję podjęto i rok, i dwa lata później. Inne tylko były kwoty - 1 mln zł w roku 1954, a 2 mln zł w 1955. Cóż, kiedy kredytów nie uzyskano.

Ponieważ nie było szans na wzniesienie nowego budynku, Zarząd poczynił starania, by dokonać nadbudowy jednego piętra i jednocześnie wyrównania dachów w środkowej części bloku przy ul. Stalmacha 11, 11a i 13. Pozwoliłoby to nie tylko uniknąć corocznych remontów dachów w tych blokach, ale dałoby 24 nowe izby. Niestety, trudności w uzyskaniu przydziałów względnie zakupu materiałów budowlanych, a i uzyskaniu funduszy, powodowały, że zaplanowany remont odkładano z roku na rok.

Protokoły z dorocznych walnych zgromadzeń obrazują specyficzną atmosferę - wiarę i nadzieję, a równocześnie mizerię owych lat. Z jednej strony (rok 1950) mieszkańcy mówią o cieknących kurkach, o wałęsających się po klatkach i podwórkach bezpańskich psach, o zanieczyszczaniu pomieszczeń wspólnego użytku, a z drugiej podejmują uchwałę, w której czytamy, że wszyscy przyłączają się "do uchwał Apelu Sztokholmskiego nawołującego wszystkie narody świata do walki o trwały pokój na świecie".

W roku 1952 dyskutują żywo m.in. sprawę zbyt wysokich składek odprowadzanych do centrali i równocześnie zatwierdzają podjęte wcześniej przez przedstawicieli Spółdzielni na spotkaniu w Krakowie zobowiązanie: "urządzenia wycieczki jednej do PGR, zorganizowania świetlicy w nowych budynkach w Chorzowie Batorym, udzielenia pomocy bratnim spółdzielniom mieszkaniowym oraz uaktywnienia pracy w organach Spółdzielni". W roku 1954 mieszkańcy mówią o "zakupieniu dla każdego bloku po jednej pralce elektrycznej z funduszów Spółdzielni, do wspólnego użytkowania, proponują zakup pary koni przez Spółdzielnię, aby zorganizować wywóz śmieci, o braku szyb w piwnicach i na strychach, o wybrykach dzieci, o przeciekających dachach. Ale i dyskutowano nad 7-stronicowym referatem poświęconym aktualnościom politycznym. Dyskusja wykazała, iż "naród polski musi się przed zakusami zachodu bronić i w zwartej walce o światowy pokój zdążać do upragnionego celu".

admin pt., 09/01/2017 - 14:10

Niemożliwe, możliwe

admin — Fri, 01 Sep 2017 12:00:00 +0000

Niemożliwe, możliwe

Ledwo jednak umilkły działa, chorzowscy spółdzielcy zajęli opuszczone przymusowo posterunki.

W odnowionym po wojnie Zarządzie funkcję prezesa objął niestrudzony Alojzy Gruszka, księgowego Walenty Czempas. Przewodniczącym Rady Nadzorczej został Franciszek Janek. W Radzie Nadzorczej znaleźli się między innymi Leon Morgała, Józef Krzyż, Wacław Sobieraj. Ich nazwiska będą się powtarzać w składach kolejnych rad nadzorczych, podobnie jak kilku innych, których wybierano - w uznaniu dobrej pracy na kolejne kadencje: Antoniego Kapicy, Alojzego Zielonki, Antoniego Wrazidło, Franciszka Kaniuta, Józefa Malika, Pawła Dziury, Heleny Rzeźniczko. Podczas gdy inne spółdzielnie koncentrowały swe wysiłki na odtworzeniu zniszczonej dokumentacji i remontach pozostałych po wojennych dewastacjach budynków, działacze chorzowscy nie poprzestali tylko na administrowaniu posiadaną substancją mieszkaniową i ograniczaniu się do działalności remontowej, choć nie był to czas sprzyjający spółdzielczości, którą odsunięto od rozwiązywania problemu mieszkaniowego.

Alojzy Gruszka znalazł się wśród założycieli nowej, Katowickiej Spółdzielni Mieszkaniowej, która - mimo wybitnie nie sprzyjających ku temu warunków - zdecydowała się, z powodzeniem, na budowę bloków mieszkalnych w Katowicach. W latach 1947-1949 powstały dwa domy przy Wierzbowej 2 i 2a, a w nich 20 mieszkań z 48 izbami o łącznej powierzchni użytkowej blisko 900 kw.

Na wzniesienie nowych budynków zdecydowano się także i w ChSM. Już w 1946 roku przystąpiono do zabiegów nad wybudowaniem dwóch domów.

Widok na budynki przy Karwińskiej w początku lat 60.

Wyrosły w dwa lata (1948 - 1950) w Chorzowie Batorym przy ul. Karwińskiej 5 i 5a o 26 mieszkaniach z 69 izbami. Łączna powierzchnia użytkowa wynosiła 1 103, 95 kw. Razem więc chorzowscy działacze byli motorami wybudowania w pierwszych powojennych latach 46 mieszkań o łącznej powierzchni blisko 2000 kw.

admin pt., 09/01/2017 - 14:00